“Thần tài” của người Mông

AnNinhThủĐô - Được coi là “thần tài” nên giống chó quý ấy đã đi vào thi ca như một huyền thoại của bà con dân tộc người Mông ở Sa Pa (Lào Cai).

Từng là khuyển quý

Trước hết phải nói rằng, khuyển Mông có hai giống chứ không chỉ có độc nhất một loại vằn khoang như nhiều người vẫn nghĩ. Giống khuyển Mông vằn khoang ở Hà Giang được gọi là “khuyển đá”, còn ở Sa Pa (Lào Cai) không có tên gọi khác. Ngay từ thời Pháp thuộc, các quan Tây đã đặt tên cho hai giống khuyển khôn ranh này cho dễ phân biệt.

Cụ Vù Siu Lý, ở xã Hầu Thào (Sa Pa) cho biết, hồi chúng tôi còn nhỏ thường nghe người Pháp nói chuyện với nhau về giống chó quý này. Họ bảo loại khuyển Mông quý như vàng, nếu được huấn luyện sẽ khôn hơn giống chó săn của người Đức. Thời ấy, người Pháp còn cho chúng tôi tiền Đông Dương để chuyên nuôi khuyển Mông bán cho các quan khi họ lên Sa Pa nghỉ ngơi.



 Theo các cụ cao niên người dân tộc Mông ở Sa Pa, trước đây người Pháp đã đến xứ mù sương này để nghiên cứu về loài khuyển Mông. Có đận, họ lập cả một trang trại nuôi khuyển để huấn luyện chúng vào rừng săn bắt thú, thậm chí “săn” người và các đội du kích của ta.

Một số sử sách mô tả về khuyển Mông ở Sa Pa như thế này, đây là giống khuyển quý nhất của xứ An Nam. Chúng thân nhỏ, mũi đỏ, chân cao nhiều màu khác biệt, rất khôn và phát hiện mùi tốt, dùng trong săn bắn tuần rừng có kết quả. Nếu được dạy dỗ sẽ có ích cho nước mẹ Đại Pháp để quản lý và chu toàn công việc vùng đồng rừng này.

Cụ Lý cũng cho hay, không chỉ người Pháp thích thú với khuyển Mông mà người Thái, người Anh và Bồ Đào Nha cũng rất ưa loại khuyển quý này. Thời trước, nhiều chú khuyển ở Sa Pa đã được đưa sang các nước châu Âu để nuôi và nhân giống.

Qua lời giới thiệu của anh bạn người bản địa, chúng tôi tìm về xã Tả Van để gặp tay nuôi khuyển nổi tiếng nhất Sa Pa. Đó là anh Lý A Dơn, 28 tuổi đã có trong tay 14 chú khuyển Mông tuyệt đẹp. Anh Dơn cho biết, loài khuyển này rất khôn nhưng khó nuôi, chúng chỉ ưa sống ở xứ lạnh như Sa Pa, mùa hè đến là chúng dễ bị dịch mà chết, không cách gì cứu chữa.

Quý cũng vào quán nhậu

Có lẽ do không thể thích ứng với thời tiết nắng nóng nên loài khuyển Mông giảm nhanh về số lượng trong những năm gần đây. Nhưng còn một nguyên nhân là món thịt chó luôn là đặc sản số một của dân nhậu. Ngay tại thị trấn Sa Pa mộng mơ, những quán thịt chó mọc nhan nhản khắp các phố. Phần lớn quán bán thịt chó ấy chỉ bán thịt khuyển Mông cho các đại gia thưởng thức.

Giá thịt khuyển Mông tại các quán ở Sa Pa không hề rẻ lên tới 500 nghìn đồng/đĩa cho 2 người ăn. Dân ăn nhậu từ khắp nơi đổ về đây ngoài mục đích được ngắm loài khuyển tuyệt đẹp này thì việc thưởng thức thịt chó tất yếu diễn ra. Vì thế, tay nuôi khuyển số một Sa Pa Lý A Dơn mới thốt lên: “Người ta đang đưa “vàng” vào quán nhậu…”.

Chỉ “cho”, không bán!

Để mục sở thị loài khuyển quý này, chúng tôi nhờ một anh bạn người bản địa dẫn đường đi “săn” khắp các xã quanh Sa Pa. Sử Pán là một trong những nơi nuôi được nhiều khuyển Mông nhất bởi ở độ cao nhỉnh hơn so với các vùng khác. Tuy nhiên, khi tìm được nhà của “đệ nhất khuyển” tên Tâm ở một bản xa thì không được vì anh này đã lên núi săn gà rừng cùng những chú khuyển của mình.

Mãi đến nhá nhem tối, Tâm mới trở về với một sâu gà rừng khoảng hơn chục con. Anh than thở: “Dạo này rừng hết gà rồi hay sao mà săn cả ngày mới được mấy con…”. Thế rồi Tâm kể về đàn khuyển Mông của mình với vẻ đầy tự hào. Tâm bảo, anh nuôi chúng từ nhỏ, loài khuyển Mông rất quý chủ nên không nỡ bán dù nhiều người trả giá cao.

Có dạo, khách du lịch từ Hà Nội lên trả anh 10 triệu đồng/con nhưng anh bảo đấy là “thần tài” của cả dòng họ, không dại gì bán “thần tài” cho người khác. Bản làng anh từ xưa đã quan niệm loài khuyển Mông như một vị “thần giữ của”. Không những vậy, loài khuyển này còn chiếm một vị thế quan trọng trong quan niệm đối nhân xử thế và cách hành xử của con người với thiên nhiên và các vị thần.

Anh Tâm cho hay, có đận dân chơi khuyển từ khắp các nơi đổ về Sa Pa để tìm mua khuyển Mông. Không biết thực hư câu chuyện thế nào nhưng nghe đồn, họ mua về rồi bán qua Nga và Thụy Sỹ bởi hai nước này có thời tiết lạnh, thích hợp với loài khuyển Mông. Hơn nữa, vì đây là loài khuyển thông minh nên họ sẽ cho vào các trung tâm huấn luyện phục vụ cho công tác an ninh và dịch vụ giải trí.

Còn loại khuyển Mông có vằn trên người tức là “khuyển đá” tuy rất khôn nhưng không được dân chơi ưa chuộng bởi tính hiếu chiến và sự dữ dằn đáng sợ. Nếu đưa loài khuyển này đi săn thú lớn trong rừng thì các loại chó săn khác khó đuổi kịp. Nhưng do tính hiếu chiến nên loài “khuyển đá” một khi đã thấy con mồi thì lao tới cắn chết mới thôi.

Nguy cơ tuyệt diệt loài khuyển quý

Hiện nay số nhiều dân chơi khuyển ở các thành phố lớn đã “chán” với béc giê Đức. Họ chuyển sang nuôi chó Tây Tạng hoặc khuyển Mông. Tuy nhiên, loài chó Tây Tạng có giá rất cao, nên hầu hết dân chơi đều không dám nuôi.

Theo anh Tâm, giá một con khuyển Mông nhỏ khoảng 5 triệu, con lớn hơn khoảng trên 10 triệu đồng. Tuy nhiên, những con khôn và đẹp thì có giá rất cao. Như trường hợp anh Lý Doanh Thạo, ở xã Lao Chải bán một con khuyển trưởng thành tam thể với giá 20 triệu đồng cho một đại gia ở Sơn Tây - Hà Nội về vừa để làm cảnh vừa để trông coi trang trại.

Ở xã Nậm Cang cũng còn mấy hộ nuôi khuyển Mông, tuy nhiên số lượng rất ít nên dù có ai đến hỏi mua với giá cao ngất ngưởng thì cũng đành ra về tay không. Theo tìm hiểu, ở một số bản của xã này người dân coi khuyển Mông như một sự linh thiêng trong nhà. Khi khuyển Mông chết đi, họ đem chôn rất cẩn thận nên việc mua bán ở đây dường như là chuyện không thể.

Theo tổng kết của anh Tâm và những người có thú nuôi khuyển Mông ở Sa Pa, cả huyện giờ chỉ còn khoảng gần trăm con giống đặc chủng, còn lại đã bị lai tạo với các loài khác. Mấy năm gần đây, do thời tiết biến đổi thất thường nên nhiều chú khuyển con mới ra đời đã bị chết. Chính nguyên nhân ấy đã đẩy loài khuyển Mông thành giống quý hiếm, đặc biệt khi các đại gia ngày càng ráo riết “săn” loài khuyển Mông như một thú vui để đọ đẳng cấp.

Nam Trần